Borsaya ilgim yeni başladı, başlamadan önce bilmem gerekenleri öğreneyim diye borsa ile alakalı kitaplardan en meşhur olanları araştırıp aldım. Bunlar; Bir Borsa Spekülatörünün Anıları, Akıllı Yatırımcı, Warren Buffet Tarzı, Paranın Psikolojisi ve Zengin Baba Fakir Baba kitaplarıydı.
Bir Borsa Spekülatörünün Anıları, 1900’lü yılların başında yaşamış bir borsa spekülatörünün maceralarını konu alıyor. Günümüz şartlarına uyarlanamasa da borsanın mantığını kavratacak en güzel kitaplardan bir tanesi ve önemli dersler barındırıyor.
Akıllı Yatırımcı da Warren Buffet tarafından sürekli övülen ve akıllı bir yatırımcının neler yapması gerektiğini anlatan bir kitap. Kitapta geçen taktiklerin geçerliliği tartışılsa da öğretecek çok şeyi var.
Paranın Psikolojisi oldukça net bir teze sahip bir borsa kitabı; yatırımda önemli olan zeka ya da eğitim değil psikolojidir, paranın kendi psikolojisi vardır, der.
Warren Buffet tarzı ise diğer kitaplara nazaran daha yeni bir kitap ve nerdeyse akıllı yatırımcı kitabının özeti diyebilirim. Warren Buffet’ın başarılı yatırımcı kimliğinin arkasında yatan sebepleri irdeliyor.
Kitapları tek tek incelemek yerine, ki bu konuda oldukça başarısızım, aldığım dersleri genel olarak anlatacağım. İşte okuduğum yatırım kitaplarından öğrendiklerim.
#1 Sabır
Borsada en önemli konu sabır meselesidir. Yatırımcı dediğin uzun vadeli olur, kısa al satlardan kaçınır ve böylece fiyat dalgalanmalarından en az derecede etkilenir. Paranın Psikolojisi kitabının genel konusu da budur. En iyi eğitim kurumlarından en iyi derecelerle mezun olan bir uzman bile kazanç konusunda tek yaptığı hisse biriktirip sabreden sıradan bir insandan geride kalabiliyor.
#2 Hisse değil şirket almak
Buna spekülatör değil de yatırımcı olmak da denilebilir. Ya da uzun vadeci olmak, günlük alsatlardan uzak durmak.
Spekülatör, günlük fiyat dalgalanmalarını takip ederek hisse fiyatını tahmin edip ona göre hisse alıp satan kişi. Yatırımcı ise hissenin fiyatına bakmaksızın şirketin yaptığı işi araştırıp şirket hakkında yeterli bilgi sahibi olduktan sonra o şirkete uzun vadeli ortak olan kişi.
Bu alanda nerdeyse tüm kitaplar yatırımcı olmayı tavsiye ediyor zira endeksin ve de hisselerin ne zaman yükselip ne zaman düşeceğini tahmin etmenin kesin bir yolu yok. Her an her şey olabilir ama bir şirketin iyi yönetilip yönetilmediğini, uzun vadede şirketin kazancının ne olacağı, şirketin büyüyüp büyümeyeceği gibi şeyleri tahmin etmek mümkün. İişte bu yüzden yatırımcı olmak gerekiyor.
#3 Risk Marjı
Warren Buffet bir şirketin hisselerini satın alırken bir risk marjı kuralına uyar. Bu hisse değerinin şirketin gerçek değerinin bir miktar altında olması demek. Zorluk da burada başlıyor, bir şirketin gerçek değeri nasıl anlaşılır?
Klasik dönemde piyasa değeri/defter değeri, fiyat/kazanç gibi değerler oldukça değerliydi. Örneğin, bir şirket piyasa değeri kadar parayı kaç yılda kazanıyor? 20 ve altı iyi bir oran olarak değerlendiriliyor. Bu şu demek oluyor; bir şirket 20 yıl içerisinde kendini amorti ediyor.
Yine de bu kurala uymadığı halde çok değerli olan şirketler olabiliyor, mesela f/k oranı 40, hatta 50 gibi değerlere ulaşsa bile hala yükselen ve değer üreten şirketler mevcut. Bu onların marka değerlerinden de kaynaklanıyor.
Bu yüzden Buffet bir şirketi değerlerken o şirketin içsel değerine bakarak fiyatı belirliyor ve ona göre güvenlik marjının olup olmadığına karar veriyor. Bu içsel değer şirketin gelecekteki kazançları da hesaba katılarak belirleniyor ama kesin bir yöntemi yok.
#4 Destek ve direnç noktaları
Hisse alıp satarken aklınıza gelen ilk zamanda alım satım yapmamak gerekiyor. Elbette daha önce şirket hakkında detaylı araştırmamızı yapmamız gerekiyor ama bunlar da yeterli değil.
Hisse alım satımlarında hissenin trendine bakıp psikolojik alım satım noktaları olan destek ve direnç noktalarını da göz önünde bulundurmak gerekiyor.
#5 Kademeli Alım Satım
Borsada kazanç peşinde koşarken asla aç gözlü olmamak gerekiyor çünkü borsanın ne zaman yükseleceği ya da ne kadar düşeceği konusunda kesin tahminde bulunmak imkansız. Kazanç fırsatı olduğu kadar çok para kaybetme riski de var. Doğru olan olabildiğince az risk alarak “makul” kazanç peşinde koşmak. Bunu yapmanın yöntemlerinden bir tanesi de kademeli alım satım yaparak kaybetme ihtimalini en aza indirmek.
Bir Borsa Spekülatörünün Anıları isimli kitabın kahramanı (ismini şu an hatırlamıyorum) her alım satımını 4 kademede gerçekleştiriyordu. Böylece olası düşüşlere karşı daha hazırlıklı olabiliyordu.
#6 Genel Trend
Elbette hissenin trendi genel trendi takip etmek zorunda değil. Genel endeks düşerken bir şirketin hisse değeri artabilir ama siz yine de hisse alım satımı yaparken genel trendi göz önünde bulundurun.
#7 Yükselirken alıp düşerken satmak
Borsaya yeni başlayanlar genellikle hisse fiyatları düşüşe geçtiğinde artık düşmeyeceğini düşünerek alım yaparlar ama bir borsa spekülatörünün anılarında bunun tam tersi tavsiye edilir.
Mesela bir hisse senedini takip ediyorsunuz, hisse oldukça düştü ve paralel hareketler yapmaya başladı. Buranın dip olduğunu düşünüp alırsınız ama güvenli olan biraz yükselmesini beklemek ve yükseliş trendine girdiğinden emin olunca alım yapmaktır.
#8 Temettü Dağıtımı
Warren Buffet’a göre temettü dağıtımı bir hisseyi seçmek çin önemli bir kriterdir. Şirketler karlarının bir kısmını her zaman yatırımcısına dağıtmalıdır eğer dağıtmıyorsa dağıtması gereken kar payı kadar değer yaratmalıdır.
Buffet yatırıma dönüştürülmeyen, şirketin kasasında öylece bekletilen nakitlerden pek hoşlanmaz. Bunun yerine kasasındaki nakiti kar payı olarak dağıtan ya da yatırıma dönüştüren şirketleri tercih eder.
#9 İyi Yönetilen Şirketler
Warren Buffet yatırım yapmadan önce şirketin yöneticileri hakkında detaylı bir araştırma yapar. Onların şeffaf bir yönetim sağladığından emin olmaya çalışır. Eğer bir şirket şeffaf bir yönetim sergilemiyorsa, sürekli hisse satıyorsa, yatırımcısını düşünmüyorsa o şirketten uzak durmayı tavsiye eder.
#10 Dipnotlar
Elbette yatırım yapmadan önce bilançoları incelemesiniz ancak bilançolardaki temel rakamların yanında mutlaka dipnot ve diğer giderler bölümlerini incelemeniz gerekir.
Şirketler bilinmesini istemedikleri bilgileri dip not olarak verirler.
Sonuç
Bu kitaplarda elbette çok daha fazlası var. Yukarıda yazılanlar yatırım tavsiyesi olmasa da bu kitapları okumanızı yatırım tavsiyesi olarak verebilirim.